W tym roku zapraszamy Państwa na spotkanie ze śpiewaczkami i muzykantami z Beskidu Żywieckiego. Usłyszmy pieśni pasterskie, weselne, zagra tradycyjna dla tego regionu dudziarska kapela i heligonka, która już w okresie międzywojennym ubiegłego stulecia zaczęła wypierać dudy. Na Żywiecczyźnie, zrodził się nawet charakterystyczny styl grania na tym instrumencie – słynne baciarki wykonają młodzi heligoniści. Historię muzyki tego regionu poznamy poprzez naszych gości, wybitnych instrumentalistów i ich uczniów, śpiewaczki, które zachowały repertuar pasterski, tak charakterystyczny dla tradycji tego regionu.
Dziękujemy Panu Mirosław Dziergasowi Dyrektorowi Wydział Turystyki, Kultury, Sportu i Promocji Powiatu ze Starostwa Powiatowego w Żywcu oraz Dyrektorowi Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej
Panu Leszkowi Miłoszewskiemu za pomoc w przygotowaniu koncertu.
I.
Kapela Fickowo Pokusa założona została w 2003roku przez dwóch muzyków Zespołu Pieśni i Tańca „Ziemia Żywiecka”, Marcina Pokusę ze Ślemienia oraz Przemysława Ficka z Jeleśni. Wykonuje archaiczne pieśni i melodie Beskidu Żywieckiego w tradycyjnym składzie: dudy żywieckie i skrzypce. Jako kontynuatorzy tradycji muzycznych słynnej kapeli Byrtków z Pewli Wielkiej, muzycy zdobywają uznanie na najważniejszych festiwalach folklorystycznych w kraju i za granicą, w międzyczasie zajmując się śpiewem operowym i rysowaniem domów. Płyta Kapeli Fickowo Pokusa "Ej, dudosku z dudami" została wyróżniona w konkursie Fonogram Źródeł 2010, organizowanym przez Polskie Radio, za "olbrzymią wartość dokumentu etnomuzycznego".
Są laureatami wielu festiwali m.in. Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym i Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu.
Marcin Pokusa – skrzypek, pedagog, absolwent Akademii Muzycznej z Poznaniu w klasie fagotu. Od 2010r. wspólnie z Wojtkiem Golcem, Marcinem Żupańskim, Rafałem Bałasiem i Przemkiem Fickiem tworzy folkowo - jazzową formację Besquidians.
Przemysław Ficek – architekt, dudziarz, uczeń mistrza Czesława Węglarza, budowniczy instrumentów ludowych (dud, piszczałek, fujarek)
II.
Józefa i Zofia Sordyl, siostry bliźniaczki zamieszkałe w Korbielowie, to uznane twórczynie ludowe regionu żywieckiego. Są wiernymi kontynuatorkami tradycyjnych form sztuki zdobniczej i folkloru muzycznego górali żywieckich. Urodzone w Korbielowie w 1945 roku, razem mieszkają i wspólnie prowadzą gospodarstwo. Każdego roku, przez okres wiosny, lata i wczesnej jesieni gospodarują w oddaleniu od osady, na Polanie. Uzdolnienia artystyczne, bogaty repertuar gawędziarski, wokalny i taneczny oraz wysokie umiejętności wykonawcze wyniosły z domu rodzinnego. Uczyły się tańca i śpiewu góralskiego od swojej babci i mamy. Od najmłodszych lat mówią gwarą góralską i śpiewają archaicznym „białym" głosem.
W rodzinnym domu i wsi poznały najstarsze zwyczaje i obrzędy regionalne. Obecnie przekazują wiedzę o życiu dawnej wsi młodemu pokoleniu, uczniom szkół z terenu gminy Korbielów. Uczestniczą w programach edukacyjnych popularyzujących tradycyjną regionalną kulturę muzyczną śpiewu i tańca, zwyczajów i obrzędów, zdobnictwa i plastyki obrzędowej.
Siostry Józefa i Zofia Sordyl od najmłodszych lat zajmują się wykonywaniem plastyki obrzędowej: palm wielkanocnych, ozdób z wełny oraz szczególnie popularnych w regionie żywieckim kompozycji z bibułowych kwiatów: wieńców, bukietów, woniązek i kabtącków.
Od 1960 roku działają w Zespole Kola Gospodyń Wiejskich „Dziewięciornik" w Korbielowie, prowadzą również zespół młodzieżowy. Wraz z zespołem uczestniczyły w wielu przeglądach i festiwalach folklorystycznych zdobywając nagrody i wyróżnienia - w Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu (I nagroda), Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu - (nagroda Złote Serce Żywieckie), w Festiwalu Sabatowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej (nagroda Złote Spinki), konkursie gawędziarzy w Przybędzy, w przeglądzie Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych Żywieckie Gody oraz w wielu konkursach regionalnych.
Twórczość Józefy i Zofii Sordyl w zakresie folkloru muzycznego śpiewu i tańca została wielokrotnie udokumentowana. Nagrania znajdują się w archiwach Polskiego Radio SA, w oddziałach terenowych Polskiego Radia w Katowicach i Lublinie, także w archiwum Telewizji Katowice.
III.
Kapela Braci Byrtków to jedna z nielicznych już autentycznych kapel góralskich z Beskidu Żywieckiego. Edward Byrtek, najwybitniejszy obecnie dudziarz na Żywiecczyźnie oraz jego bracia, wirtuozi skrzypiec – Józef i Władysław, są mieszkańcami Pewli Wielkiej w gminie Jeleśnia Bracia. Występują również jako soliści, ale przy różnych okazjach tworzą tradycyjną góralską kapelę złożoną z dud żywieckich i skrzypiec.
Są kontynuatorami znakomitej rodzinnej tradycji, zapoczątkowanej przez ojca, legendarnego skrzypka samouka Karola Byrtka (1907-1989). Wraz ze szwagrem, dudziarzem Władysławem Plutą, a później z synem Edwardem oraz z córką, śpiewaczką Krystyną stworzył on Kapelę Rodziny Byrtków, która w latach 60. i 70. była wielokrotnie nagradzana w najbardziej prestiżowych konkursach za autentyzm i wierność przekazu. Kapela występowała w kraju i podczas zagranicznych wojaży z najlepszymi wówczas żywieckimi zespołami folklorystycznymi: Beskidami, Jodłami i Groniami. Wyrazem najwyższego uznania dla kapeli Karola Byrtka było przyznanie jej w 1984 roku Nagrody im. Oskara Kolberga.
Synowie grają obecnie ten sam repertuar co ojciec. Są to przede wszystkim melodie pasterskie, hajduk, siustany, koń, sarna, obyrtki. Wybitny, nieżyjący już, znawca folkloru muzycznego Żywiecczyzny Józef Mikś dokonał zapisów nutowych tych melodii i opublikował je w książce „Muzyka Beskidu Żywieckiego”, by udokumentować zachowany tylko na tym terenie stary sposób gry, współcześnie określany jako heterofonia („polega na prowadzeniu przez skrzypce i dudy tej samej melodii tak, jak pozwala na to instrument, wprawa i fantazja muzyczna grającego”). Kapela jest laureatem festiwalu w Kazimierzu nad Wisłą (nagroda główna w kategorii kapel – Baszta, 2008 r.), a wszyscy bracia mają na koncie wiele nagród indywidualnych i zespołowych – m.in. na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu.
IV.
Czesław Węglarz
Basista, a zarazem wszechstronnie uzdolniony beskidzki multiinstrumentalista – swoją grą na unikatowych instrumentach ludowych, wzbogaca brzmienie kapeli „Ochodzita”. Pedagog, absolwent Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie - kierunek Wychowanie Muzyczne. Od wielu lat prowadzi klasę "Instrumentów ludowych" w PSM w Żywcu, gdzie uczy gry na dudach, instrumantach pasterskich, basach i skrzypcach. Oprócz tego prowadził zajęcia w kilku szkołach będąc nauczycielem muzyki.
Uczniowie prowadzeni przez niego zdobywają liczne nagrody i wyróżnienia na największych w Polsce festiwalach i przeglądach folklorystycznych w kategoriach „Instrumentalista” oraz „Mistrz i uczeń”. Poza działalnością pedagogiczną długi czas był instruktorem muzycznym Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Wierchy” z Milówki. W swojej muzycznej karierze swoją wiedzą na temat muzyki ludowej dzieli się z wieloma zespołami pieśni i tańca działającymi na Żywiecczyźnie. Wymienić można tu chociażby „Gronie” z Żywca, „Sędzioły” z Żywca, „Haśnik” z Węgierskiej Górki, czy też „Grojcowianie” z Wieprza. Od wielu lat prowadzi też Zespół Dziecięcy „Małe Cisy” przy Zespole Szkół w Ciścu.
Jako znawca i wielbiciel folkloru jest często zapraszany w charakterze członka jury, na najbardziej prestiżowe przeglądy, festiwale i konkursy folklorystyczne.
V.
Zespół śpiewaczy z Żabnicy
Zespół Żabnickie Gospodynie działa przy Kole Gospodyń Wiejskich w Żabnicy, kieruje nim Janina Romańska. Wykonują pieśni, przedstawiają obrzędy, zwyczaje i tańce żywieckie, zebrane od najstarszych mieszkańców Żabnicy i okolicy. W swoim repertuarze mają wiele pieśni pasterskich, weselnych, kolęd, pastorałek, pieśni wielkopostnych, pogrzebowych, maryjnych i ballad. Śpiewaczki brały udział w wielu festiwalach, konkursach, przeglądach, zdobywając prestiżowe nagrody mi.in. na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, Międzynarodowym Konkursie Kolęd i Pastorałek w Żywcu, Festiwalu Folkloru Górali Polskich czy Przeglądzie Zespołów Ludowych w Brennej. Członkinie zespołu, również jako solistki śpiewaczki i gawędziarki zdobyły wiele nagród i wyróżnień. Są niestrudzonymi popularyzatorkami tradycji swojego regionu.
Na koncercie Muzyka Źródeł - Beskid Żywiecki zespół reprezentować będą: Janina Romańska, Anna Kupczak, Zofia Koźlik, Maria Kupczak, Anna Pawlus iAnna Krzus.
VI.
Czesław Pawlus z Żabnicy. Od najmłodszych lat związany jest z muzyka. Już jako uczeń I klasy szkoły podstawowej grał w zespole góralskim ,,Romanka". Pierwsze lekcje gry na heligonce pobierał u starszego brata, później opracował własną technikę gry na tym instrumencie. Aby podtrzymać tradycję swojego regionu, zainspirował do nauki gry na heligonce wielu młodych, którzy zdobywając liczne nagrody dołączyli do grona znakomitych instrumentalistów ludowych. Do najbardziej prestiżowych nagród Czesława Pawlusa zalicza się m.in. ,,Złote Żywieckie Serce" w kategorii: Solista Instrumentalista, Mistrz i Uczeń oraz w kategorii Kapel. Jego osiągnięcia zostały także docenione na arenie międzynarodowej, zdobywał nagrody Grand Prix na festiwalach m.in. we Francji, Hiszpania, Holandii, Czechach oraz Słowacji.
Od 15 lat jest kierownikiem muzycznym Zespołu Regionalnego ,,Mały Haśnik", gdzie zaszczepia w młodych talentach chęć kultywowania tradycji Górali Żywieckich.
VII.
Kamil Wiercigroch – urodzony w 2001 roku. Heligonista, zamieszkały w Rajczy, reprezentant młodego pokolenia beskidzkich muzyków. Jest uczniem Czesława Pawlusa. Wielokrotny laureat Konkursów Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Wieprzu k. Żywca.
VIII.
Kamil Wojtyła - heligonista, śpiewak i basista z Żabnicy. Mimo młodego wieku wielokrotny laureat Konkursów Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Wieprzu, Złotego Żywieckiego Serca na 40. Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu w kategorii soliści i instrumentaliści oraz zdobywca pierwszego miejsca w 42. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym w kategorii solista instrumentalista. Gra w kapeli Romanka.
Tomasz "Buli" Iwanow swoją przygodę z folklorem zaczął w zespole dziecięcym "Romanka", następnie w Zespole Pieśni i Tańca im. Józefa Szczotki w Milówce, gdzie nauczył się grać na skrzypcach i heligonce. Wielokrotnie nagradzany, m.in. na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu oraz na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu. Współpracował z kapelami Haśniki, Jetelinka, Torka, Wałasi oraz zespołami Istebna, Koniaków, Ziemia Żywiecka. Założyciel kapeli góralskiej Grapa z Żabnicy.
