Legenda rumuńska: MISTRZ MANOLE (Teatr Polskiego Radia)
16 VI 2014 16:30
Autor przekładu: Jerzy FicowskiReżyseria: Darek BłaszczykRealizacja: Andrzej BrzoskaAutor muzyki: Jacek HałasInni współtwórcy: Darek Błaszczyk i Jacek Hałas (adaptacja)Obsada: Bronisław Wrocławski (Narrator/Dziad)
Jacek Hałas (Mistrz Manole – śpiew)
Bart Pałyga (Negru – gadułka
śpiew)
Agata Harz (Żona – śpiew)
Barbara Wilińska (Marija – śpiew)
Maciej Filipczuk (Pastuszek – skrzypce
śpiew)
Robert Wasilewski (Murarz - cymbały
śpiew)
Paweł Nowisz (Karczmarz)
Bernard Lewandowski (Wanczo)
Słuchowisko w systemie dźwięku przestrzennego
Mistrz Manole to radiowa adaptacja jednej z najsłynniejszych rumuńskich legend ludowych, która podejmuje odwieczny mit ofiary założycielskiej. Motyw ofiary zamurowanej żywcem w wieży czy fundamentach budowli występuje w wielu wersjach w eposach i legendach na terenie całych Bałkanów - od terenów dzisiejszej Albanii, Macedonii i Bośni, aż po tereny Rumunii, czy Wołoszczyzny. Na terenach dawnej Jugosławii związany był z mitem założycielskim miast Skadar czy Skutari i jest opowieścią o trzech braciach - książętach, z których jeden musi poświęcić swoją młodą żonę, aby mogła powstać nadmorska twierdza. Na terenie Rumunii ten sam motyw pojawia się w legendzie o architekcie, mistrzu Manole, który ma zbudować w dolinie Argeszu - dla kniazia Negru - najpiękniejszy monastyr na świecie. W tradycji ludowej istnieje kilka wariantów tej legendy - wnikliwie zbadał ją światowej sławy religioznawca Mircea Eliade - stała się także kanwą dzieł literackich m.in dramatu Octaviana Gogi, czy Luciana Blagi. Adaptacja dla Teatru Polskiego Radia oparta jest na wierszowanej wersji spolszczonej przez Jerzego Ficowskiego. Koncepcja reżyserska Dariusza Błaszczyka zakłada, że opowieść zostanie w całości wyśpiewana przez postać Narratora/Dziada zagranego przez znakomitego aktora Bronisława Wrocławskiego razem z muzykami sceny tradycyjnej zebranymi przez kompozytora i współautora adaptacji – Jacka Hałasa. Muzyka do Mistrza Manole jest dźwiękową podróżą przez Bałkany. Inspiracje i punkty odniesienia dla ścieżki dźwiękowej to utwory ludowe oraz style wykonawcze powiązane z dramaturgią opowieści. Podążamy z Narratorem/Dziadem od Albanii (scena I), przez Serbię (scena II) i Bułgarię (scena III), by w finale dotrzeć do Rumunii (scena IV, V) - Monastyr Curtea de Arges, o którego powstaniu opowiada legenda, właśnie tam się znajduje. To podróż od archaicznego wielogłosu wywiedzionego z pieśni Arumunów, przez śpiew Manole z towarzyszeniem gadułki, nawiązujący do stylu srbskich guslarów, żeński dwugłos oparty na lamentacjach z regionu Bystricy, do cymbałowo-skrzypcowej muzyki rumuńskich cyganów – by na koniec spektaklu znów powrócił wielogłos. Lecz teraz to już "młodsza" polifonia rumuńskiej prawosławnej cerkwi – znak upływającego czasu, tradycji która wciąż podlegając przemianom niesie w sobie ziarno ponadczasowego i ponadkulturowego piękna. Muzycy zaproszeni do udziału w spektaklu to znakomici śpiewacy i instrumentaliści, od lat eksplorujący niewyczerpane pokłady kultury ludowej Polski i Europy. Wystąpili tu w podwójnej roli, równolegle z budowaniem ścieżki dźwiękowej każdy wcielił się w jedną z postaci legendy.
JACEK HAŁAS – muzykant, śpiewak, tancerz, niespokojny duch, absolwent Akademii Sztuk Pięknych, współtwórca formacji muzycznych (m.in.: Reportaż, Bractwo Ubogich, Muzykanci, Kwartet Wiejski, Nomadzi Kultury), projektów artystycznych (Poznański Dom Tańca, the Book) oraz teatralnych (Teatr Cinema, Teatr Strefa Ciszy, Schola Węgajty). Zajmuje się tańcem korowodowym, tradycjami wędrownych śpiewaków, działalnością warsztatową i edukacyjną. Razem z żoną Alicją (ludowe instrumenty perkusyjne) jako „Nomadzi Kultury” od 2005 podróżują po Europie z tradycyjną Jurtą, gdzie prezentują efekty swych poszukiwań oraz przedsięwzięcia realizowane wspólnie z artystami z całego świata. Laureat Folkowych Fonogramów Roku Polskiego Radia (Muzykanci, 1999; Sounds & Shadows zespółu Transkapela, 2005; Zegar bije, 2007 – II nagroda). Kompozytor muzyki teatralnej, m.in.: Zmysły, Punch & Judy, Tańcz, Viva Mazovia, Wodne pejzaże, Plan lekcji (Teatr A3); the dictionery of situation (Teatr Cinema), Czas Terroru (Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy); Ćwiczenia z Ionesco, Idiota (Teatr Studio w Warszawie), Toller (Teatr 44 w Szamocinie), Odys (Teatr Tańca Tradycyjnego). Jackowi Hałasowi poświęcony jest film dokumentalny Tu jest wszystko w reż. Dariusza Gajewskiego (2001).